Bazylika św. Eliasza

Kategoria: Przewodnik

Opublikowano: środa, 06, luty 2013 17:47

Od zarania ludzkości najpiękniejsze miejsca natury były wybierane przez człowieka i poświęcone na mieszkanie bogom. Z biegiem czasu, dla doskonalszego oddawania im czci, budowano świątynie, a w ich pobliżu osady mieszkalne. Tak np. na Monte Soratte powstała świątynia Apolla; w Nepi Jowisza. W Castel S. Elia, w dolinie Suppentońskiej, istniała świątynia, na miejscu dzi-siejszej bazyliki św. Eliasza, poświęcona bogu Pico Marzio, skały zaś były poświęcone bogu Falacro (bóstwa etruskie). Następnie cesarz rzymski Neron wzniósł tam świątynię Diany (bogini polowania). Benedyktyni, na początku VI wieku, na ruinach pogańskiej świątyni Diany, wybudowali bazylikę i klasztor św. Eliasza, czcząc w pobliskiej Grocie Matkę Bożą i szerząc Jej kult. W ten sposób kult pogańskiej kobiety (Diany) zastąpili kultem chrześcijańskiej niewiasty - Najświętszej Maryi Panny.

Bazylika bierze nazwę od św. Eliasza, proroka albo od III opata klasztoru, czcigodnego Eliasza, opata klasztoru w Subiaco, który po jego zniszczeniu przez Saracenów (593) przybył do Doliny Supentońskiej i zasłużył się wielce dla tutejszego klasztoru.

Klasztor św. Eliasza w VIII - IX wieku przeżywał okres rozkwitu i rozwoju, także pod względem artystycznym (świadczą o tym marmury i ambona - pulpit Grzegorza IV). Zniszczone przez Saracenów Bazylikę i klasztor odbudował w X wieku Opat Eliasz.

Fasada pochodząca z XI wieku, prawie pozbawiona ozdób, ma na architrawie dwie głowy barana, dwa jelenie, orła i dwa lwy. Na futrynie (z czasów lombardzkich) znajdują się różne figury. Nad portalem wejściowym jest napis nawiązujący do Piusa IX, który polecił architektowi V, Vespiniani’emu odnowić Bazylikę (1850-1856).

Wnętrze - w stylu romańskim, z trzema nawami, z transeptem i apsydą. Kolumny są blokami monolitycznymi z różnymi kapitolami, wzięte ze starożytnych budowli. W transepcie zachowała się prawie całkowicie mozaikowa posadzka zwana ,,kosmateska” (nazwa pochdzi od nazwiska Cosma, kamieniarzy z Lacjum) zaś wnawie głównej tylko częściowo. W lewej nawie są różne fragmenty z czasów epoki rzymskiej. W nawie prawej znajduje się seria fresków Matki Bożej i świętych, jako „ex-wota” za otrzymane laski, świadczące o istnieniu kultu maryjnego.

Ołtarz (cyborium) - marmurowy baldachim jest podtrzymywany przez cztery kolumny z różowego marmuru, granitu i marmuru białego, między którymi widoczne są jeszcze żelazne pierścienie, na których zawieszone były kotary. Na haku 11 góry wisiało, może w formie gołąbka, naczynie na Eucharystię. Kolumny są zakończone kapitela¬mi korynckimi, różniącymi się między sobą. W architrawie przebiega serią 5 kolumienek z każdej strony, które pod¬trzymują daszek (kopułę).

Freski

Apsyclu - freski wykonane przez malarzy rzymskich w XI w. Na sklepieniu apsydy widnieje postać Chrystusa Odkupiciela, po Jego bokach Piotr i Paweł i dwóch świętych (z lewej św. Eliasz - Opat klasztoru), figura z prawej nie jest zidentyfikowana (może to Elizeusz). W drugiej części apsydy widzimy 12 jagniąt (symbolizujące 12 apostołów), które zdążają z dwóch miast mistycznych Apokalipsy: Jeruzalem i Betlejem, ku Barankowi Bożemu (symbol Kościoła Chrystusowego). W niższej części apsydy znajdują się dziewice - męczennice z koronami w rękach. Przy postaci centralnej stoją na warcie dwa zadziwiającej piękności anioły, które tutaj po raz pierwszy na zachodzie, zajmują tak znaczne miejsce w malowidle. Postacią w centrum (zniszczona) mogła być Matka Boża (Toesca, Storiadell’Arte Italiana, II Medioevo 1925).Dziewice - męczennice. Dobrze jest zachowana lewa część apsydy niższej, która przedstawia dziewice bogato ubrane, zdążające do środka i niosące w rękach okrytych welonem korony dla Matki Bożej.Transept (XI i XII w.) - cały byl ozdobiony freskami z wizjami Apokalipsy; strona lewa w dużej mierze została w 1607 roku zniszczona przez obsunięcie masy skalnej. Z prawej strony jest przedstawione otwarcie księgi z 7 pieczęciami; aniołowie, którzy powstrzymują wichury; rycerze apokalipsy; potwór, który prześladuje niewiastę, ubraną w słońce. Freski są bogato ozdobione motywami przedstawiającymi: owoce, papugi, pawie, liście i granaty. Freski należą do sławnych malowideł Średniowiecza.

24 prorokinie (widzące) - tematyka odnosi się do tekstu Apokalipsy 5,10: „i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami”. 6 zwróconych jest ku środkowi, idą i niosąjak kapłani na rękach okrytych welonem kielichy, w których ofiarowują Barankowi Bożemu modlitwę wiernych. Ich róż-nokolorowe szaty są takiej długości jak te, które znajdujemy w muzeum przy Sanktuarium.

Madonna („ex voto”) - jest to szczególnie ładny fresk, zwany „Matka Boża łaskawa 1488” i stanowi dokument historyczny na istnienie kultu Maryjnego w Dolinie Suppentońskiej. Śmierć św. Anastazego - Św. Grzegorz Wielki w „Dialogach” (Ks. 1, rozdz. VII) opowiada o Opacie, św. Anastazym, który pewnej nocy został wezwany przez anioła wraz z ośmioma innymi mnichami. Głos rozchodził się znad skały ponad Bazyliką św. Eliasza. Było to wezwanie do śmierci. Epizod ten przedstawia fresk znajdujący się pod 24 widzącymi prorokiniami. W półkolu widać śpiących mnichów. Ponad nimi zjawiają się ich dusze, obok jest anioł i kaplica (aktualny kościółek św. Michała Archanioła).

W pośrodku fresku znajduje się dzwonnica, z lewej strony widoczna jest część klasztoru, w którym na korytarzu leży zmarły Opat, św. Anastazy. Fresk ten (XI w.) jest dokumentem bardzo ważnym na potwierdzenie:

• istnienia klasztoru,
• istnienia kościółka św. Michała Archanioła,
• kultu św. Michała Archanioła.

Krypta Bazyliki

Jest fundamentem bazyliki pierwotnej, z resztkami apsydy z VIII lub IX wieku. Małe pomieszczenie (z prawej strony krypty) pochodzi sprzed VIII wieku i było oratorium pierwotnego klasztoru zbudowanego na początku VI wieku. W Krypcie znajdują się groby dwóch Opatów: św. Nonnozego i św. Anastazego.